شرکت گل گهر بهعنوان بزرگترین تولیدکننده مواد اولیه فولاد کشور ضمن استخراج سنگ آهن انواع فرآوریهای معدنی چون، گندله، کنسانتره، کارخانههای سولوفور و غیره را نیز تولید می کند که همه اینها در سایه انقلاب رقم خورده است.
به گزارش سرویس اقتصادی«راه آرمان» وقتی نام شرکت معدنی و صنعتی گل و گهر بر زبان میآید، کمتر کسی است که نام این معدن سنگآهن در سیرجان را نشنیده باشد اما این معدن از کجا آمد و اکنون در چه جایگاهی است را می توانید در شرح ذیل بخوانید، بی شک توسعه این معدن با توان جوانان ایرانی در سایه انقلاب تنها در 30 سال شما را شوکه خواهد کرد.
گل گهر مخفف شده اسم دو خواهر سیرجانی
روایت کاشفان معدن سنگ آهن سیرجان؛ «نام گل گهر را از من که گلی و خواهرم گوهر در سال ۱۳۴۰ گرفتند»، این گفته دو خواهر گلی و گوهر شاهمرادی است که با مدرک و شواهد عینی میگویند که از عشایر ساکن در منطقه گل گهر امروز بودیم و پدرمان حبیبالله شاهمرادی که میتوان گفت: کاشف این معدن در سال ۱۳۴۰ بود، نام من و خواهرم را بر روی این منطقه گذاشت تا به خاطر کشف معدن نام اصلی و شناسنامه آن باشد.
این دو خواهر میگویند؛ ما که کودکی ۷ ساله بودیم و از آن زمان به یاد داریم، پدرمان که الآن در قید حیات نیست دهها کارگر را به کار گرفت و چند اتاق ساخت تا معدن را بتواند استخراج کند، اما وضعیت مالی پدر و حتی فروش گوسفندان عشایریمان نتیجه نداد و نبود امکانات پدر را به این فکر انداخت تا با ادارات مربوطه به صنایع استان در میان گذاشته شود که مسئولان آن روز هم ما را تشویق و خبر از کشف معدن آهن را دادند.
مدیران روابط عمومی مجتمع معادن سنگآهن ۲ و ۴ در سال ۹۱ ضمن تائید این نامگذاری در مصاحبهای در نشریات محلی سیرجان گفته بودند: این معادن در دهه ۳۰ توسط یک معدن کار بنام شعبان فتاحی و حبیبالله شاهمرادی کشف میشود و این معدن کار نام گلی و گوهر را که از دختران شاهمرادی بودند روی منطقه میگذارد و ذخایر این معدن تا دهه ۶۰ دستنخورده باقی میماند و از سال ۶۰ عملیات اکتشاف آغاز میشود.
بنابراین نام این معدن از اسم دو خواهر شاهمرادی عشایر سیرجان گرفته شده است اما بعد از گذشت 60 سال از زمان اکتشاف توسط این عشایرنشین سیرجان، اکنون این معدن در چه جایگاهی قرار دارد و سرنوشت آن به کجا رسیده است؟
وضعیت معدن گل گهر بعد از 60 سال از زمان کشفش به کجا رسیده است؟
در حال حاضر گل گهر یک شرکت معدنی و صنعتی در سیرجان است که بهصورت خصوصی در حال فعالیت است و در تکمیل چرخههای مهم فولادی و صنایع فرآوری سنگآهن موفقیتهایی را کسب کرده است، این واحد تولیدی که عملاً بعد از انقلاب در دهه 70 آغاز به کار آن شروعشده است اکنون در نقطه اوج قرار دارد.
منطقه معدني گل گهر با داشتن معادن غنی از سنگآهن بهعنوان یکی از مطرحترین قطبهای فعال معدنی، صنعتی در خاورمیانه است که دارای قابلیتهای بسیاری برای تبدیلشدن به یک منطقه بزرگ و رقابتی در سطح ایران و حتی جهان است، اين ذخاير معدني در استان كرمان و در 50 كيلومتري جنوب غربي شهرستان سيرجان واقعشده است.
آثار موجود و حفاریهای باقیمانده در محل كانسار دلالت بر آن دارد كه اين كانسار در قرون گذشته نیز مورد شناسايي و بهرهبرداری قرارگرفته است اما اوج فعالیت این معدن در بستر انقلاب اسلامی است.
سن تقريبي يك نمونه از سرباره کورههای قديمي كه برای سنگ معدن گل گهر استفاده میشده است، در حدود 900 سال تخمين زدهشده است.
در دوره معاصر عمليات اكتشاف و پیجویی طرح سنگآهن گل گهر در سال 1348 توسط شركت خصوصي ايران باريت آغاز و سپس با همكاري شركت ژاپني ماروبني ادامه يافت و از سال 1353 بهطور کامل به شركت ملي فولاد ايران واگذار شد.
كانسار سنگآهن گل گهر در شش آنومالي مجزا درمجموع با ذخیرهای در حدود 1200 ميليون تن در محدودهای به طول تقريبي 10 كيلومتر و عرض تقريبي 4 كيلومتر قرار دارد و بهرهبرداری از توده معدني شماره يك بر عهده شركت معدني و صنعتي گل گهر است كه بخش زيادي از آن استخراجشده است.
بهرهبرداری آنومالي توده شماره 3 بهعنوان بزرگترین آنومالي با ذخیرهای بالغبر 600 ميليون تن به شركت سنگآهن گهر زمين واگذار شد ، اما قدیمیترین توده در حال بهرهبرداری گل گهر توده شماره يك است، انتخاب اين توده بهعنوان اولويت اول در انجام مطالعات گسترده اكتشافي و سپس طراحي و آمادهسازی ، به دليل نتايج اكتشافات مقدماتي امیدوارکنندهتر و نزديكي ماده معدني به سطح زمين است كه امكان استخراج به طريقه روباز را امکانپذیر میسازد.
مراحل مقدماتي و مطالعات مهندسي اجراي طرح استخراج ساليانه 5 ميليون تن سنگآهن از معدن شماره يك و 5/2 ميليون تن كنسانتره توسط شركت ملي فولاد ايران با همكاري شركت سوئدي گرانگز بهعنوان مشاور از سال 1353شروع شد اما اين عمليات در طول سالهای جنگ تحميلي و بدعهدی دولتهای موردتوافق با وقفه طولاني مواجه شد تا مجدداً از سال 1370 بهموجب موافقتنامههای بين بانك سپه و شركت ملي فولاد ايران، كليه دارائيها و ديون طرح گل گهر بر اساس ارزيابي كارشناسي به مبلغ 117200 ميليون ريال به شركت معدني و صنعتي گل گهر انتقال يافت.
مبلغ 51 ميليارد ريال از كل مبلغ فوق بهعنوان سهام اوليه بانك و بقيه بهعنوان وامده ساله واگذار شد و بهرهبرداری از خطوط 1و2 توليد كنسانتره مورخ 1/1/1373 با ظرفيت اسمي 5/2 ميليون تن آغاز و پس از اخذ مجوز شوراي اقتصاد و توسعه و بهینهسازی خطوط توليد ، ظرفيت به 5/3 ميليون تن افزايش يافت و بهرهبرداری از خط 3 فراوري سنگآهن از مهرماه 1383 آغاز شد.
در دو دهه اخیر با توجه به نياز کارخانههای فولادسازی كشور به كنسانتره سنگآهن افزايش ظرفيت خطوط موجود و توسعه خطوط جديد همواره در دستور كار مديران عامل این گروه صنعتی و معدنی قرار گرفت تا اينكه ظرفيت سه خط موجود به بيش از 6 ميليون تن ارتقا يافت.
در راستاي توسعه خطوط جديد گل گهر طرح احداث كارخانه خط 4(پلی کام) بهمنظور توليد كنسانتره و بازيافت بار برگشتي مدار خردایش خطوط توليد موجود با ظرفيت 2 ميليون تن كنسانتره از سال 1387 آغاز شد و در تیرماه 1390 رسماً به بهرهبرداری رسيد.
شرکت معدنی و صنعتی گل گهر با توجه به ذخایر معدني منطقه و نيز با توجه به كمبودكنسانتره در كشور و در راستای چشمانداز سال 1398 خود طراحی و احداث خطوط 5 و 6 و7 تولید کنسانتره را در دستور کار قرارداد و عملاً عمليات اجرايي اين طرح كه باهدف توليد 6 ميليون تن كنسانتره در سال طراحیشده بود از سال 1389 آغاز و خطوط 5 و 6 آن در سال 1394 به بهرهبرداری رسيد.
احداث خط سولفور زدایی به ظرفیت تولیدی460 تن در سال را از سال 1384
شرکت معدني و صنعتي گل گهر در ادامه مسير توسعه خود بهمنظور استفاده بهینه از باطلههای ایجادشده خطوط توليد و همچنین سولفور زدایی از کنسانتره تولیدی ، طرح احداث یک خط بازیابی از باطله خشک به ظرفیت تولیدی 350 هزار تن در سال ، یک خط بازیابی از باطلهتر به ظرفیت تولیدی 220 هزار تن در سال و یک خط سولفور زدایی به ظرفیت تولیدی 460 تن در سال را از سال 1384 آغاز و در نيمه اول سال 89 تكميل و راهاندازی کرد.
شركت معدني و صنعتي گل گهر بهمنظور تكميل زنجيره ارزش خود و نيز با توجه بهپیش بيني بالا بودن گوگرد در سنگآهن و افزايش تدريجي آن در آينده كه فروش كنسانتره توليدي را با مشكل مواجه میکرد و همچنين افزايش پرشتاب توليد فولاد در واحدهای فولادسازی كشور، نياز روزافزون اين واحدها به گندله سنگآهن و استفاده فراگير از گندله در کورههای بلند در ايران و ساير نقاط جهان ، احداث يك واحد گندلهسازی در مجاورت معدن گل گهر را احداث کرد.
احداث کارخانه های تولید گندله گام بعدی توسعه
مطالعات و بررسیهای اوليه واحد گندلهسازی به ظرفيت 2/3 ميليون تن از سال 1373 آغاز و پس از چندين مرحله مذاكره با شرکتهای خارجي و تغيير ظرفيت نهایتاً كارخانه با ظرفيت 5 ميليون تن در سال 1389 رسماً افتتاح و بهرهبرداری از آن آغاز شد.
شرکت معدنی و صنعتی گل گهر بهمنظور تأمین خوراک خطوط فرآوری ( 5 ، 6 و 7 ) اجراشده و طرحهای توسعه تولید کنسانتره آتی ، احداث یک واحد خرهایش و سیستم انتقال سنگآهن خردشده از معدن شماره 3 به کارخانه تولید کنسانتره را در دستور کار خود قرارداد.
عملیات اجرایی احداث واحد خردایش شماره 2 در سال 1395 توسط كنسرسيوم فکور صنعت تهران و شركت آسفالت طوس آغاز گردید و در سال 1397 این کارخانه نیز به بهرهبرداری رسید.
احداث واحد خردایش قدمی موفقیت امیز در مسیر توسعه گل گهر
هدف از ایجاد این کارخانه خرهایش، دانهبندی و سرند سنگآهن استخراجشده از معدن شماره 3 به ظرفیت 15 میلیون تن در سال است. توان خط خردايش در حال احداث 4200 تن در ساعت خواهد بود و قادر است سنگ را به ابعاد حداكثر 50 ميليمتر تبديل كند.
کارخانههای فرآوری سنگآهن ازجمله مصرفکنندههای اصلی آب در مجتمع هستند، در حال حاضر مقدار قابلتوجهی آب در جریان باطلهتر این کارخانهها وجود دارد که با توجه به پیشرفت امروزه فنّاوری، قابلیت بازیابی و بازچرخانی یافته است.
شركت معدني و صنعتي گل گهر دو طرح احداث تیک نر HRT و احداث واحد فيلتراسيون باطله با فنّاوری فیلتر پرس را در دستور كار خود قرار داده که درمجموع آبگيري بيش از 1400 تن باطلهتر در ساعت توسط اين دو طرح انجام خواهد گرفت به همين منظور پروژه احداث ایستگاه پمپاژ و خطوط انتقال باطله به ناحیه فیلتراسیون در دست اجرا است.
طرح بازیافت آب با توان و متخصصان بومی در گل گهر
همچنین با احداث تأسیسات بازگشت آب در حدود 525 مترمکعب بر ساعت آب بازیابی شده، جهت استفاده مجدد در کارخانههای فرآوری ، از ناحیه آبگیری به مجتمع بازخواهد گشت.
این پروژه از حیث مشخصات و ظرفیت بسیار بااهمیت بوده و برای نخستین بار در کشور توسط متخصصين داخلي طراحی و اجراشده است.
این واحد صنعتی با متخصصان داخلی و جوانان متعهد خود حتی به دنبال بومیسازی قطعات یدکی معدنی خود درحرکت است و البته تلاشهایی هم صورت گرفته است.
تحریمها فرصتی برای بومیسازی قطعات یدکی توسط متخصصان جوان گروه صنعتی گل گهر
مدير مهندسي معكوس و ساخت شرکت گل گهر نیز از طرح بومیسازی قطعات یدکی نیز خبر داده بود و مطرح کرده است: بهمنظور کاهش اثرات تحریمها و تأمین دشوار و هزینهبر قطعات یدکی، و در برخی موارد عدم امکان تأمین، واحد بومیسازی در شرکت گل گهر تشکیل شد و این واحد تلاش دارد تا با فرایند بومیسازی ارزبری زنجیره فولاد را از ۱۰۰ یورو به ۴۰ یورو به ازای هر تن تولید فولاد کاهش دهد.
جلال سلیمان نژاد ادامه داد: شرکت گل گهر در راستای قانون حداکثر استفاده از توان داخل، تأمین قطعات و تجهیزات را در وهله اول از داخل کشور در دستور کار خود قرار داده و در صورت عدم امکان تأمین از داخل، تلاش نموده تا بهصورت موازی هم فرایند بومیسازی و هم فرایند تأمین از خارج را دنبال نماید که در صورت موفقیت پروژههای بومیسازی، تأمین از خارج را متوقف و تأمین کردن از سازنده توانمند داخلی، را در اولویت دهد.
وی با اشاره به تحریمهای ظالمانه افزود: تأمین قطعات از خارج دشوار، هزینهبر و در برخی موارد تقریباً غیرممکن است و میتوان گفت تنها راه در دسترس و اقتصادی، توسعه تأمین و خرید از داخل کشور است.
مدير مهندسي معكوس و ساخت داخل گل گهر ادامه داد: با توجه به تحریمها، در صورت بومیسازی زمان تأمین قطعات بشدت کاهش پیدا میکند و همچنین امکان خدمات پس از فروش و تضمین نیز به وجود میآید که مجموعه این عوامل باعث کاهش بهای تمامشده محصولات زنجیره فولاد میشود.
سلیمان نژاد گفت: شرکت گل گهر بهعنوان بزرگترین تولیدکننده مواد اولیه فولاد کشور، تلاش نموده ارز حاصل از فرآیندهای بومیسازی را به طرحهای توسعه خود اختصاص دهد و علاوه بر صرفهجویی ارزی، درزمینهٔ توانمندسازی سازندگان داخلی گامی اساسی بردارد.
مدير مهندسي معكوس و ساخت داخل گل گهر در پایان بیان کرد: با داخلی سازی و خرید ساخت داخل امکان ایفای بهتر این نقش به وجود خواهد آمد. از سوی دیگر با حمایت شرکتهای بزرگ معدنی از سازندگان خرد، رویکرد توسعه SME تا نیز بهتر اجرا میشود و درنتیجه امکان اشتغالزائی بیشتر با توسعه کسبوکارهای کوچک یا همان SME تا به وجود خواهد آمد.