ظرفیت‌های مغفول مانده سازمان تعاون روستایی

الف - سیاست‌گذاری، برنامه‌ریزی و نظارت
 

ب - امور پژوهش، آموزش و ترویج کشاورزی
 

ج - امور منابع طبیعی و آبخیزداری
 

د - امور زیربنایی کشاورزی و توسعه روستایی
 

هـ - امور زراعی، باغی، دام و آبزیان
 

و - امور حمایتی

 

با توجه به موارد فوق‌الذکر و شرح وظایف یاد شده، با سیاست‌گذاری مناسب و برنامه‌ریزی دقیق در میزان سطح زیرکشت، نوع محصول و بررسی نیازهای کشور و انجام امور آموزشی و ترویجی و در اختیار قرار دادن امکانات زیرساختی به کشاورزان و دستگاه‌های همکار و بستر مناسب در تولید واحد سطح و کشت‌های جایگزین می‌توان به تولید محصولات با کیفیت و عاری از سموم و اُرگانیک در راستای سلامت جامعه دست یافت.

 

البته رسیدن به راندمان تولید مهم نیست، بلکه اهمیت آن، زمانی ملموس خواهد بود که این تولید با برنامه‌ریزی مناسب به دست مصرف‌کننده برسد و از طرفی، مایه دلگرمی تولید‌کننده باشد، موثر واقع خواهد شد.

 

بر همین اساس، یکی از وظایف جهاد کشاورزی آمارگیری و نظم بخشیدن به اراضی و تولیدات‌شان و برنامه‌ریزی مناسب جهت صادرات و عرضه محصولات تولیدی است، از طرفی برنامه‌ریزی مناسب، جهت ارائه آن محصول و هماهنگی لازم بین استانی و رفع نیازهای دیگر نقاط کشور بر اساس برنامه‌ریزی یاد شده از گذشته، از دیگر نگاه‌های لازم یک وزاتخانه مهم و تاثیرگذار به نظر می‌رسد.

 

در این راستا به نقش مهم یکی از ارکان موثر در حوزه بخش کشاورزی که با تدبیر و مدیریت مناسب می‌تواند به سیاست‌های خُرد و کلان کشور در حوزه تولید و توزیع کمک موثری نماید، بپردازیم.

 

از اینرو نقش مهم و وظایف سازمان تعاون روستایی کشور و قدرت این سازمان ملی و زیر مجموعه آن را به صورت مبسوط شرح و توضیح خواهیم داد.

 

سازمان تعاون روستایی و اتحادیه‌های زیر مجموعه آن در حوزه تقویت و حمایت بخش کشاورزی تعریف شده است، که می‌تواند با انعقاد قراردادهای قبل از تولید و خرید تضمینی و از طرفی بسته‌بندی مناسب در سالن‌های موجود در شهرها، بخش‌ها و مراکز دهستان و سالن‌های تحت امر جهاد کشاورزی و دستگاه‌های وابسته و همچنین بسته‌بندی و نشان تجاری محصول و بکارگیری نیروهای تحت امر از تعاونی‌های روستایی به صورت حق‌العمل‌کاری، در بسته‌بندی و عرضه در مراکز فروش از قبل تعیین شده، که به آن می‌پردازیم، توفیق ارائه محصول خوب و با کیفیت همراه با قیمت مناسب را در بازار، با نیّت تعادل عرضه و تقاضا، با حذف دلالان و مافیای محصولات کشاورزی و از طرفی نظم‌بخشی به سبد اقتصادی خانواده داشته باشیم.

 

این موضوع، می‌تواند به مصرف کننده و تولید کننده، نوید یک اتفاق جدید و جدی را ارائه نماید. همین بس که در خصوص اهمیت تعاون روستایی، مقام معظم رهبری (مدظله العالی) می‌فرمایند: «شبكه تعاونی‌های روستایی را به دلیل مردمی بودن آن در تولید و توزیع، یکی از نقاط برجسته نظام اقتصادی جمهوری اسلامی ایران می‌دانیم.» و حال شرح وظایف و توانایی این سازمان را از زبان و قلم سید عابدین موسوی از کارشناسان زیرمجموعه سازمان مذکور که در بخش‌هایی از این یادداشت وارد شده است، مطالعه می‌کنیم و براساس آن، بیشتر به ظرفیت این سازمان در امور کشاورزی ایران و مخصوصاً جنوب کرمان و از طرفی کم‌رنگ بودن آن در حوزه کشاورزی پی می‌بریم.

 

 

سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در سال ۱۳۴۲ و با ماهیت شرکت دولتی و ۵ هزار و ۵۴۵ پُست سازمانی مصوب، با حدود ۳ هزار نیروی انسانی شاغل در ۳۱۹ رده ستادی، استانی و شهرستانی تاسيس گرديد.

 

اين سازمان وظایف حاکمیتی مربوط به مدیریت شبکه‌ای، با ۵ هزار و ۳۶۶ شرکت تعاونی روستایی، کشاورزی و زنان و ۳۶۳ اتحادیه سراسری، استانی و شهرستانی و حدود ۶ میلیون نفر عضو روستایی و کشاورزان را برعهده دارد.

 

اين شبکه گسترده، علاوه بر ایجاد حدود ۲۰ هزار فرصت شغلی از نظر سخت افزاری، دارای ۱۱ هزار ۵۶۷ فروشگاه روستایی، ۵ هزار مرکز خرید محصولات کشاورزی و عرضه نهاده‌ها، ۱۲ هزار و ۲۳ مرکز توزیع سوخت روستایی، ۲ هزار و ۵۵۰ انبار باظرفیت ۵.۲ میلیون تُن، ۶۰۵ کارخانه بوجاری بذر، تولیدی، بسته بندی، فرآوری، مرکز جمع آوری شیر و... مرتبط با وظايف خود بوده و بطور میانگین سالانه نسبت به خرید، توزیع و فروش حدود ۱۵ میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی، توزيع نهاده‌ها (كود، سم، بذر و...)، کالاهای اساسی و سوخت مورد نیاز روستائیان و کشاورزان در سطح ۵۷ هزار و ۲۰۲ روستای کشور اقدام می‌نمايد.

 

 

وظایف سازمان به دو بخش حاکمیتی و تصدی‌گری تقسیم می‌شود

 

وظایف حاکمیتی: وظایف حاکمیتی سازمان مرکزی تعاون روستایی ایران در قبال شبکه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی به چهار حوزه تقسیم می‌شود
 

الف) سیاستگذاری: در امور سازماندهی، ساماندهی، کارآمدسازی و ارتقاء سطح توانمندی‌های تخصصی، مهارتی، مالی، عملیاتی، خدمات رسانی و مدیريتی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی
 

ب) هدایتی
 

-آموزش اصول تعاون و روش اداره شركت‌ها و اتحادیه‌های تعاونی روستایی و کشاورزی
 

-ترویج و اشاعه فرهنگ تعاون به منظور توسعه كمی و كيفي تعاونی‌ها
 

-‏تعليم و تربيت نيروی انسانی مورد نياز سازمان و تعاونی‌ها
 

-‏ارائه خدمات فرهنگی به اعضاء كاركنان و مديران تعاونی‌ها
 

ج) حمایتی
 

حمايت‌های حقوقی، فنی و تخصصی، مالی، اعتباری (تسهیلاتی)، بازاريابی و بازار رسانی محصولات كشاورزی، امور مطالعاتی و پژوهشی و نيز دفاع از منافع مادی و معنوی تعاونی‌های روستایی و کشاورزی در سطوح ملی، استانی و شهرستانی
 

د) نظارتی: نظارت و حسابرسی مستمر تعاونی‌ها و اتحادیه‌های سراسری، استانی و شهرستانی

 

وظایف تصدی‌گری سازمان تعاون روستایی ايران و شبکه تعاونی‌های تحت پوشش:
 

۱- تهیه، توزیع و فروش نهاده‌ها (کود، بذر، سم، نهال، علوفه و...) ماشین آلات کشاورزی
 

۲- خرید، جمع آوری، نگهداری و فروش محصولات کشاورزی و نیز سایر محصولات تولیدی شرکت‌ها و اتحادیه‌های روستایی و کشاورزی (بعد از تولید)
 

۳- ایجاد تاسیسات و نگهداری (انبار، سردخانه و ...) صنایع تبدیلی و نمایشگاه‌های محصولات کشاورزی
 

۴- ارائه خدمات عمومی و متفرقه مورد نیاز تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها (ایجاد صندوق بازنشستگی، تعمیرگاه‌های ثابت و سيّار ماشین آلات، ایجاد واحدهای اعتباری، تهیه و اجرای طرح‌های تبلیغاتی، ایجاد سیستم حمل و نقل و...)
 

۵- تهیه، تولید، توزیع و فروش كالاهای مصرفی روستائیان و کشاورزان
 

۶- ارائه خدمات فنی جهت تهیه طرح‌های تولیدی
 

۷- برگزاری دوره‌های آموزشی اعضاء ارکان تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها
 

۸- ایجاد تاسیسات و ساختمان‌های اداری مورد نياز تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها

 

 

-اجرای سیاستهای کلی اصل ۴۴ قانون اساسی با تاکید بر واگذاری امور مدیریتی، مالکیتی، اجرایی و تصدی‌گری فعالیت‌های اقتصادی بخش کشاورزی بویژه به تعاونی‌ها، همراه با کارآمدسازی، ارتقاء جایگاه و سهم تعاونی‌های روستایی و کشاورزی در توسعه بخش کشاورزی و توسعه روستایی کشور.
 

-تقویت نقش هدایت، حمایت، نظارت بر عملکرد تعاونی‌ها و تاکيد بر توزیع عادلانه فرصت‌ها از طریق ساماندهی و توانمندسازی تعاونی‌ها برای پذیرش مسئولیت در عرصه توسعه اقتصادی روستاها و بخش کشاورزی و ساماندهی نظام توزیع روستایی.
 

-‏ارتقاء امنیت سرمایه‌گذاری و ایجاد شرایط مناسب برای سرمایه‌گذاری روستائیان و کشاورزان از طریق تنوع بخشی فعالیت‌ها در زمینه‌های دارای مزیت نسبی و رقابتی و خلق مزیت‌های جديد، افزایش درآمد، ایجاد اشتغال و ایجاد امکان عملکرد شبکه‌ای برای مدیریت منسجم، یکپارچه و هماهنگ کل زنجیره اقتصادی هر یک از محصولات کشاورزی در قالب توسعه و ايجاد تعاونی‌ها و اتحادیه‌های تخصصی محصولات کشاورزی.
 

-‏کمک به تنظیم و مدیریت بازار محصولات مشاورزی با رویکرد حمایت از برنامه‌پذير نمودن تولید و اجرای الگوی کشت از طریق پشتیبانی از تولید، مراقبت و جلوگيری از نوسانات شدید قیمت محصولات کشاورزی.
 

-‏توانمندسازی و ارتقاء بهره‌وری تعاونی‌ها بويژه از طریق توسعه منابع انسانی با گسترش فعالیت‌های ترویجی و آموزش‌های فنی و حرفه‌ای و علمی - کاربردی اعضاء و ارکان تعاونی‌ها

 

 

الف) اهداف کیفی
 

- کمک به تحقق توسعه یکپارچه و پایدار مناطق روستایی و کشاورزی از طریق تامین موجبات پیشرفت، گسترش و تقویت نقش تعاونی‌های روستایی و کشاورزی در توسعه عملیات تامین نهاده‌ها و ماشين‌آلات کشاورزی، تولید، خرید، جمع‌آوری، بسته‌بندی، فرآوری، بازاریابی، بازار رساني، بازرگانی و ارائه خدمات به کشاورزان و روستائیان از طریق ایجاد، سازماندهی، ساماندهی کارآمدسازی و توسعه کمی و کیفی تعاونی‌ها و اتحادیه‌های روستایی، کشاورزی، زنان و ساير تشکل‌های مربوط به بخش کشاورزی
کشور مشتمل برسازماندهی
 

- باز مهندسی، بازنگری، اصلاح و انطباق ساختار تعاونی‌ها با روند تغییرات اقتصادی، اجتماعی و محیطی
 

- ‏مطالعه، امكان سنجی، نیازسنجی و سازماندهی ساختاری تشکل‌های تعاونی اعم از شرکت‌های تعاونی تا اتحادیه‌های منطقه‌ای و ملی
 

- ‏تقویت مشارکت و نقش اعضاء در تصمیم‌سازی، تصمیم‌گیری و فعالیت تعاونی‌ها و تقویت ارتباطات و تعاملات بین تعاونی‌ها جهت عملکرد شبکه‌ای یکپارچه، منسجم و هماهنگ.

 

 

- ساماندهی و تقویت زيرساخت‌ها، فن آوری‌های اطلاعاتی و نرم افزاری و تقویت منابع مالی و تسهیلاتی تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها
 

- ‏سازماندهی و تنوع بخشی فعالیت‌ها در امور تامین نهاده‌ها، ماشين‌آلات، توليد، خرید، نگهداری، صنایع تبدیلی بازرگانی، بازار رسانی، بازاریابی، نگهداری، صنایع تبدیلی، فروش، توزیع و ارتباط با مراكز عمده توزیع صادرات و صنایع وابسته
 

- ‏انتخاب، معرفی و تعمیم تعاونی‌ها و اتحادیه‌های الگو و برتر

 

 

- ارتقاء توان علمی، فنی، تخصصی، مهارتی و مدیریتی ارکان تعاونی‌ها و اتحادی‌ها
 

- ‏اجرای برنامه‌های استانداردسازی و بهبود کیفیت کالاها و ارائه خدمات تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها
 

- ‏اجرای برنامه‌های ارتقای کارایی و بهره‌وری منابع انسانی و تسهیلاتی، امکانات و زيرساخت‌ها در تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها
 

- ‏نظارت، حسابرسی و ارزیابی مستمر عملکرد تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها و شفاف‌سازی حرکت منابع مالی، محصولات کشاورزی و کالاها در متن تعاونی‌ها و شبکه
 

- آسیب‌شناسی و کارآمدسازی تعاونی‌ها واتحادیه‌های غيرفعال و زیان‌ده
 

- ‏استفاده و ایجاد فرصت‌های جدید قانونی و حقوقی جهت تقویت و ارتقاء نقش شبکه تعاونی‌های روستایی و کشاورزی در توسعه روستاها و بخش کشاورزی
 

- ‏ایجاد شبکه‌ای کارآمد با قابلیت برنامه‌ریزی و مدیریت یکپارچه، هماهنگ و منسجم کل زنجیره اقتصادی تولید محصولات کشاورزی از طریق تامین نهاده‌ها و ماشین‌آلات، تولید، خرید، جمع‌آوری، ذخیره‌سازی نگهداری، فرآوری، بسته‌بندی تا فروش و توزیع (داخل) و صادرات برای هر محصول، در قالب توسعه و ایجاد تعاونی‌ها و اتحادیه تخصصی واحد.
 

- ‏تقویت، هدایت، حمایت، نظارت و ارزيابی مستمر تعاونی‌ها و تشکل‌ها
 

- ‏قطع کامل وابستگی مالی، نیروی انسانی و امکانات (ساختمان و خودرو و...) سازمان به تعاونی‌ها و اتحادیه‌های روستایی و کشاورزی

 

ب) اهداف کمی

 

با استناد به مواد ۹ و ۱۰ فصل سوم قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ و در راستای تحقق اهداف سند چشم‌انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ایران و اسناد بالادستی توسعه بخش کشاورزی، سازمان تعاون روستایی ایران و شبکه تشکل‌های تحت پوشش آن، در پايان برنامه پنجم توسعه، شبکه‌ای است سازمان يافته، کارآمد، توانمند، مسئول و پاسخگو درقبال اهداف کلان و اهداف خُرد زیر باشد:

 

۱- اهداف کلان

- تامین و توزیع حداقل ۲۵ درصد از کل نهاده‌های مورد نیاز تولیدات بخش کشاورزی از بازارهای داخلی و خارجی
 

- ‏خرید، نگهداری ذخیره سازی، فرآوری، بسته‌بندی و فروش ۲۵ درصد کل توليدات بخش کشاورزی در سال پایان برنامه.
 

- ‏صادرات حداقل ۵ درصد از کل تولیدات بخش کشاورزی که سالانه به صورت تضمینی خریداری می‌شود.
 

- ‏تامین حداقل ۲۵ درصد از نقدینگی مورد نیاز شبکه به صورت درون‌زا.
 

- ‏ایجاد سیستم حمل و نقل توانمند با قابلیت مدیریت حمل و نقل حداقل ۳۰ میلیون تُن در سال نهاده (قابل توزیع) و محصولات کشاورزی خریداری شده شبکه در سال پایان برنامه پنجم.
 

- ‏برخورداری از سامانه مدرن الکترونیکی در زمینه نظارت و حسابرسی به منظور شفاف‌سازی چرخش پول، محصول، کالا و ارائه خدمات در کلیه تعاونی‌ها و شبکه تحت پوشش.

 

۲- اهداف خُرد

- باز مهندسی و اصلاح ساختار ۵ هزار و ۷۲۹ تعاونی روستایی و کشاورزی
 

- ‏کارآمد سازی یک هزار و ۴۰۰ تعاونی غيرفعال و زيان‌ده
 

- ‏تعمیم تعاونی‌های الگو به ۶۶۰ تعاونی
 

- ‏آموزش و ترویج ارکان ۵ هزار و ۷۲۹ تعاونی
 

- ‏ایجاد ۱۰۰ تعاونی و اتحادیه تخصصی استانی و سراسری (همراه با زير ساخت‌های مورد نياز)
 

- ‏نظارت و حسابرسی مستمر ۵ هزار و ۵۰۰ تعاونی و اتحادیه
 

- ‏آموزش ارکان تعاونی‌ها و اتحادیه‌ها (۵۰۰ هزار نفر - ساعت)
 

- ‏ایجاد سیستم حمل و نقل با قابلیت مدیریت حمل ۵.۴ میلیون تُن نهاده و ۲۵ میلیون تُن محصول کشاورزی در سال
 

- ‏ایجاد صندوق اعتباری تعاونی‌های روستائی با یک هزار و ۶۰۵ واحد اعتباری و حجم سرمايه یک هزار میلیارد ریال
 

- ‏تامین و توزیع ۲۲ هزار و ۵۲۱ میلیون تُن نهاده‌های کشاورزی در طی سال‌های برنامه
 

- ‏خرید توافقی و تضمینی ۷۵ میلیون تُن محصولات کشاورزی در طول برنامه پنجم توسعه
 

- ‏ایجاد و ساماندهی ۹ هزار و ۵۷۰ فروشگاه مصرف و مرکز عرضه مستقیم محصولات کشاورزی

 

حال با توجه به مطالب فوق این سوال مطرح می‌گردد که چرا در بخشی از کشور، هنوز ما نسبت به عرضه محصولات تولیدی کشاورزان با مشکل جدی مواجه هستیم، آیا مدیران ما توان مدیریت را ندارند؟ و یا عوامل دیگری بر این وضعیت کشاورزی تاثیر دارد؟ و از طرفی اگر یک نگاه کوتاه به توانمندی تولیدات کشاورزی در کشور بیندازیم به این نتیجه می‌رسیم که با ترسیم مناسب و بکارگیری نیروهای توانمند مدیریتی در سطوح مختلف، می‌توان به مهار تورم و پویایی اقتصادی در کشور، مخصوصاً در حوزه کشاورزی دست یافت.

 

حال با نگاهی کوتاه در حوزه جنوب کرمان، بعنوان یکی از مهم‌ترین نقاط تولید کننده محصولات کشاورزی در کشور، با تولید سالانه قریب به چهار و نیم میلیون تُن انواع محصولات کشاورزی که بیش از ۸۵ نوع، محصولات آن قابلیت صادرات و در ۱۰ نوع آن، رتبه اول تا سوم کشور را به خود اختصاص داده است، می‌پردازیم:

 

جنوب کرمان، با شهرستان‌های منحصر به خود و ظرفیت‌های تولیدی در بخش کشاورزی، توان تامین سبد غذایی مصرف کنندگان داخلی و بعضاً کشورهای همسایه را دارد.

 

اما متاسفانه در برخی از سال‌ها، تولیدات کشاورزان و تولیدکنندگان به جهت عدم مدیریت بازار داخلی و همچنین جلوگیری از صادرات محصولات کشاورزی به خارج از کشور، مواجه با ورشکستگی و نابودی کشاورزان و تولید کنندگان این حوزه می‌شویم و طبیعتاً آثار مخرب این بی‌برنامگی به حوزه اقتصادی این منطقه ختم نشده و سایر بخش‌ها، از جمله حوزه امنیتی، اجتماعی و فرهنگی این منطقه را تحت‌الشعاع خود قرار می‌دهد.

 

این مهم در حدی حایز اهمیت است که اگر در شرایط یاد شده، سری به آمارهای بخش‌های اجتماعی، امنیتی، اقتصادی و بعضاً فرهنگی بزنیم به تاثیر مستقیم آن پی می‌بریم.

 

از طرفی این شرایط، فقط به جنوب کرمان و حتی استان کرمان نیز ختم نمی‌شود و بر اساس یک مطالعه ساده در این ایام، چندین ماه و بعضاً چند سال بعد، به آثار آن، در برخی از استان‌های دیگر می‌توان دست یافت.

 

حال با توجه به ظرفیت و موهبت خدادادی، در این منطقه و از طرفی وجود مدیریت تعاون روستایی جنوب کرمان و شرکت های وابسته، می‌تواند خیلی از ضعف‌ها را با همکاری سایر نهادها مرتفع نمود.

 

از اینرو تعاون روستایی جنوب کرمان، با وجود دو اتحادیه، شرکت‌های تعاونی روستایی، شرکت‌های تعاونی تولید روستایی، تعاونی زنان روستایی، نظام صنفی در شهرستان‌ها و همچنین خُبرگان بخش کشاورزی، انجمن‌های حمایتی و هماهنگی، ظرفیت بسیار عظیمی را در کنار رسالت ذاتی خود، دارد تا به کمک بازوان توانمند خود نسبت به حل مشکلات کشاورزان و زارعان اقدام نماید.

 

از این‌رو می‌طلبد؛ طبق شرح وظایف ذاتی و با استناد به مواد ۹ و ۱۰ فصل سوم قانون سیاست‌های کلی اصل ۴۴ و در راستای تحقق اهداف سند چشم انداز ۲۰ ساله جمهوری اسلامی ايران و اسناد بالا دستی توسعه بخش كشاورزی، تعاون روستایی جنوب کرمان و شبكه تشکل‌های تحت پوشش آن، در پايان برنامه پنجم توسعه، گام‌های موثرتری را در کنار سایر دستگاه‌های مربوطه در بخش کشاورزی تا رفع مشکلات تولید کنندگان و زارعان را بردارد.

 

نویسنده: حسین مشایخی

 

انتهای خبر/ فاریابی